ปฏิวัติยุคสมัยด้วยฟางเส้นเดียว EP.3 : เกษตรกรรมไม่กระทำของ มาซาโนบุ ฟูกูโอกะ
“เป้าหมายสูงสุดของเกษตรกรรม ไม่ใช่การเพาะปลูกพืชผล แต่คือการบ่มเพาะความสมบูรณ์แห่งความเป็นมนุษย์” — มาซาโนบุ ฟูกูโอกะ
ในหนังสือ “ปฏิวัติยุคสมัยด้วยฟางเส้นเดียว” ฟูกูโอกะไม่เพียงนำเสนอวิธีการทำเกษตรกรรมธรรมชาติ แต่ยังเสนอปรัชญาชีวิตที่ลึกซึ้ง ซึ่งสวนทางกับกระแสอุตสาหกรรมเกษตรสมัยใหม่ที่พึ่งพาเครื่องจักรและสารเคมี เขาเรียกแนวทางของตนว่า "เกษตรกรรมไม่กระทำ" (Do-Nothing Farming) ซึ่งไม่ได้หมายถึงการไม่ทำอะไรเลย แต่หมายถึงการละเว้นสิ่งที่ธรรมชาติทำได้เอง และไม่เข้าไปแทรกแซงเกินจำเป็น
หัวใจของแนวคิด:หลักการ 4 ประการ
1. ไม่ไถพรวนดิน
ฟูกูโอกะเชื่อว่าดินสามารถฟื้นฟูตัวเองได้ด้วยจุลินทรีย์ ไส้เดือน และรากพืช การไถพรวนเป็นการทำลายสมดุลธรรมชาติ “เมื่อดินถูกไถพรวน สิ่งแวดล้อมตามธรรมชาติจะถูกเปลี่ยนแปลงไป... ทำให้เกษตรกรต้องตกอยู่ในฝันร้ายมา หลายชั่วรุ่น”
2. ไม่ใช้ปุ๋ยเคมีหรือทำปุ๋ยหมัก
เขาเน้นการใช้พืชคลุมดิน ฟาง และมูลสัตว์เพียงเล็กน้อย ปล่อยให้ธรรมชาติหมุนเวียนธาตุอาหารเอง “ดินจะสามารถรักษาความอุดมสมบูรณ์ไว้ได้ตามวงจรชีวิตของพืชและสัตว์อย่างมีระเบียบ”
3. ไม่กำจัดวัชพืช
วัชพืชไม่ใช่ศัตรู หากควบคุมอย่างเหมาะสมจะช่วยฟื้นฟูดินและรักษาสมดุลชีวภาพ “วัชพืชเป็นสิ่งที่ต้องควบคุม แต่ไม่ต้องกำจัด”
4. ไม่ใช้สารเคมี
พืชแข็งแรงในระบบนิเวศที่สมดุลย่อมทนทานต่อโรคและแมลง ไม่จำเป็นต้องใช้สารพิษ “หากปล่อยไว้ตามลำพัง จะอยู่ในสภาพสมดุล... แมลงที่เป็นอันตรายและโรคพืชมักมีอยู่เสมอ แต่ไม่เคยถึงขั้นต้องใช้สารเคมี”
การปฏิบัติจริงในนาข้าวและสวนผลไม้
- การ หว่านเมล็ดโดยไม่ไถ และ ใช้กระสุนดินเหนียว ป้องกันนกและหนู
- ใช้ ฟางคลุมดิน เพื่อควบคุมวัชพืช รักษาความชื้น และฟื้นฟูอินทรียวัตถุ
- ปล่อยน้ำในนาเพียงเป็นช่วงเวลา แทนการขังน้ำยาวนาน เพื่อช่วยควบคุมวัชพืชโดยไม่ทำลายสมดุล
- การปลูก ไม้ผลโดยไม่ตัดแต่ง ไม่ให้ปุ๋ย ไม่ใช้สารเคมี ปล่อยให้ต้นไม้เติบโตอย่างเป็นธรรมชาติ
“ต้นไม้จะให้ผลทุกปี โดยไม่ต้องตัดแต่งกิ่งใบ หากเติบโตในสภาพแวดล้อมที่เป็นธรรมชาติ”
เกษตรผักแบบ “โยนแล้วรอ”
แนวคิด “ผักกึ่งป่า” คือการหว่านเมล็ดผักท่ามกลางวัชพืชโดยไม่ถาง ไม่พรวน ใช้เวลาและธรรมชาติเพาะปลูกแทนแรงงาน
“เพียงแค่โยนเมล็ดผักไปตามที่เหล่านั้น แล้วปล่อยให้มันโตขึ้นพร้อมกับวัชพืช”
วิพากษ์วิจารณ์วิทยาศาสตร์การเกษตรสมัยใหม่
ฟูกูโอกะเห็นว่าการแยกส่วนวิเคราะห์ของวิทยาศาสตร์ทำให้มองข้ามความเชื่อมโยงของระบบนิเวศที่แท้จริง
“ก่อนที่นักวิจัยจะเป็นนักวิจัย เขาควรเป็นนักปรัชญาเสียก่อน”
พลังแห่งการฟื้นตัวของธรรมชาติ
แม้ผลผลิตจะลดลงในระยะเริ่มต้น แต่เมื่อดินและระบบนิเวศฟื้นคืน ธรรมชาติจะแสดงศักยภาพที่แท้จริงออกมา
“พลังแห่งการฟื้นตัวของธรรมชาตินั้นยิ่งใหญ่เกินกว่าที่เราจะจินตนาการได้”
EP.3 นี้ชวนให้เรากลับมาถามคำถามสำคัญว่า: "เราจะผลิตอาหารอย่างเคารพธรรมชาติได้อย่างไร?"
คำตอบของฟูกูโอกะ คือการ “ไม่กระทำ” ในสิ่งที่ธรรมชาติทำได้อยู่แล้ว และใช้ความเข้าใจแทนการควบคุมนั่นเองครับผม...
คุณภาพชีวิตดีที่บ้านฉัน รายการที่จะนำคุณไปสัมผัสกับ อัตลักษณ์ท้องถิ่น ภูมิปัญญาไทย เศรษฐกิจพอเพียง และแนวคิดดีๆ จากบุคคลต้นแบบ ปราชญ์ชาวบ้าน เพื่อเป็นพลังสรรค์สร้าง คุณภาพชีวิตทีดี อย่างยั่งยืน
- ออกอากาศทาง สถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย วิทยุเพื่อการเรียนรู้และเตือนภัย ภาคกลาง AM 1467 KHz ทุก วันพฤหัสบดี เวลา 18.00 น. - 19.00 น. และ
- ออกอากาศทางช่องทาง Live Streaming ผ่าน Facebook Live "คุณภาพชีวิตดีที่บ้านฉัน" ทุก วันพุธ เวลา 19.00 น. - 21.00 น. และ
- สามารถมารับชมย้อนหลังผ่านทาง Youtube ช่อง "คุณภาพชีวิตดีที่บ้านฉัน" ได้อีกช่องทางหนึ่ง...
เพจ & Youtube : รายการคุณภาพชีวิตดีที่บ้านฉัน
เกี่ยวกับเรา : รายการ "คุณภาพชีวิตดีที่บ้านฉัน" เราคือใคร?
