ชีวิตในดิน EP.1 | ชีวิตและบทบาทสิ่งมีชีวิตในดิน
"ชีวิตในดิน ตอนที่ 1" ซึ่งเน้นย้ำถึงความสำคัญของดินในฐานะแหล่งผลิตอาหาร การกำเนิดและวิวัฒนาการของดิน รวมถึงบทบาทอันซับซ้อนของสิ่งมีชีวิตในดิน
ประเด็นหลัก
- ดินคือแหล่งผลิตอาหารที่สำคัญของโลก พืชซึ่งเป็นแหล่งผลิตอาหารหลักของโลก เจริญเติบโตได้ดีในดินที่อุดมสมบูรณ์
- การกำเนิดดินเป็นกระบวนการที่ยาวนานและซับซ้อน การเกิดดิน 1 เซนติเมตรต้องใช้เวลาหลายร้อยปี โดยเฉพาะในพื้นที่ที่มีการทับถมของเถ้าภูเขาไฟ ดินเกิดจากการแปรสภาพของหินแร่ การกัดพังทลายโดยน้ำ ปฏิกิริยาทางเคมี และอิทธิพลของสิ่งมีชีวิต เช่น พืช สัตว์ และจุลินทรีย์
- สิ่งมีชีวิตในดินมีบทบาทสำคัญต่อความอุดมสมบูรณ์ของดิน จุลินทรีย์และสัตว์ขนาดเล็กในดินเป็นผู้ย่อยสลายเศษซากพืชและสัตว์ เปลี่ยนให้เป็นอินทรียวัตถุ ซึ่งช่วยให้ดินมีโครงสร้างที่ดี ดูดซับน้ำและธาตุอาหารได้ดี
- ความสัมพันธ์ระหว่างพืชกับสิ่งมีชีวิตในดิน รากพืชช่วยปรับปรุงโครงสร้างดิน และสิ่งมีชีวิตรอบรากพืช เช่น แบคทีเรียและรา ช่วยในการดูดซับธาตุอาหารบางชนิดให้กับพืช
- การแย่งชิงและการอยู่ร่วมกันของสิ่งมีชีวิตในดิน แม้ในสภาพแวดล้อมที่มองไม่เห็นใต้ดิน ก็มีการแก่งแย่งเพื่อความอยู่รอดและการอยู่ร่วมกันอย่างซับซ้อนระหว่างจุลินทรีย์และสัตว์ขนาดเล็ก เพื่อรักษาสมดุลของระบบนิเวศในดิน
- ปัญหาที่เกิดจากการปลูกพืชซ้ำและการใช้สารเคมี การปลูกพืชชนิดเดียวซ้ำๆ และการใช้ปุ๋ยเคมีและสารเคมีทางการเกษตรในปริมาณมาก ทำให้ดินมีจุลินทรีย์ก่อโรคพืชสะสมอยู่เป็นจำนวนมาก ส่งผลให้พืชเป็นโรค
- แนวทางในการปรับปรุงและดูแลดิน การเพิ่มอินทรียวัตถุในดิน เช่น การทำปุ๋ยหมัก และการปลูกพืชร่วมหรือการปลูกพืชตระกูลถั่ว/หญ้า เป็นวิธีการช่วยปรับปรุงดินให้สมบูรณ์และลดปัญหาโรคพืชโดยอาศัยกลไกทางธรรมชาติและชีววิธี
- ความสำคัญของเกษตรยั่งยืน: การทำเกษตรที่ให้ความสำคัญกับสิ่งแวดล้อมและดูแลดินให้อุดมสมบูรณ์ จะช่วยให้ได้พืชผลที่สมบูรณ์ ปลอดภัย และคงสภาพการผลิตได้ในระยะยาว
ข้อเท็จจริงและแนวคิดที่สำคัญ
- การกำเนิดดิน "กว่าจะเกิดเป็นดินที่มีความหนา 1 cm ได้นั้น ต้องใช้เวลาประมาณ 300 ปี" และในญี่ปุ่นที่มีการทับถมของเถ้าภูเขาไฟ อาจใช้เวลาถึง "หลายร้อย หลายพันปี"
- กระบวนการย่อยสลายในป่า ใบไม้ที่ร่วงหล่นจะถูกย่อยสลายโดย "สัตว์ขนาดเล็กที่อาศัยในดิน แล้วตามด้วยเชื้อจุลินทรีย์ที่มองไม่เห็นด้วยตาเปล่า เช่น เชื้อราและแบคทีเรีย" กระบวนการนี้ทำให้เกิด "ฮิวมัส" ซึ่งเป็นส่วนประกอบสำคัญของดินที่อุดมสมบูรณ์
- โครงสร้างดินที่ดี ดินที่มีโครงสร้างแบบก้อน (aggregated structure) ซึ่งเกิดจากการเกาะกลุ่มของฮิวมัสกับอนุภาคดิน และมีช่องว่างภายในมาก จะ "สามารถดูดซับธาตุอาหารพืช น้ำ และมีการถ่ายเทอากาศดี"
- บทบาทของจุลินทรีย์รอบรากพืช แบคทีเรียชนิดไรโซเบียม (Rhizobium) "จะตรึงไนโตรเจนจากอากาศและเปลี่ยนให้อยู่ในรูปที่เป็นประโยชน์ให้แก่พืช" และราที่อาศัยอยู่รอบรากพืช "จะละลายฟอสฟอรัสจากดินออกมาให้แก่พืช"
- การแก่งแย่งและการต่อสู้ของสิ่งมีชีวิตในดิน: แสดงให้เห็นผ่านตัวอย่างของ "เชื้อราทั้งสองมี การสื่อสารอะไรบางอย่าง ทำให้ต่างฝ่ายต่างยับยั้งการเจริญไว้" และ "ราบางชนิดสามารถจับไส้เดือนฝอยเป็นอาหาร"
- โรคพืชจากการปลูกซ้ำ ในดินที่มีการปลูกพืชชนิดเดียวซ้ำๆ "มีปริมาณของอินทรีย์วัตถุในดินอยู่น้อย" และ "เชื้อจุลินทรีย์ที่เป็นสาเหตุของโรคพืชในดิน มีจำนวนเพิ่มมากขึ้น" เช่น เชื้อราฟูซาเรียมและเชื้อราสาเหตุโรครากปม
- ชีววิธีในการป้องกันโรคพืช การปลูกพืชร่วม เช่น การปลูกกระเทียมหรือหอมแดงร่วมกับพืชอื่น สามารถช่วยป้องกันโรคพืชได้ เนื่องจากมี "เชื้อจุลินทรีย์ต่อต้านเชื้อรา อาศัยอยู่ในรากแบบถ้อยทีถ้อยอาศัยซึ่งกันและกัน"
- ดินที่เสื่อมโทรม ดินที่พึ่งปุ๋ยเคมีและสารเคมี มักมี "ปริมาณของอินทรีย์วัตถุในดินอยู่น้อย" และ "เกิดการชะล้างพังทลายของหน้าดิน" ดินลักษณะนี้จะ "เป็นก้อนแข็ง" และมี "ประสิทธิภาพต่ำ"
- ความสำคัญของมนุษย์ในการดูแลดิน: "ในการทำให้พื้นที่เพาะปลูกมีสภาพเหมือนธรรมชาตินั้น จำเป็นต้องอาศัยความพยายามของมนุษย์ และกลไกอัศจรรย์ของธรรมชาติ"
โดยสรุป สารคดีเรื่องนี้เน้นย้ำถึงความสำคัญของดินในฐานะระบบนิเวศที่มีชีวิตและซับซ้อน การเข้าใจถึงกระบวนการกำเนิดดิน บทบาทของสิ่งมีชีวิตในดิน และผลกระทบของการทำเกษตรต่อสภาพดิน เป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่งต่อการทำเกษตรที่ยั่งยืนและดูแลรักษาทรัพยากรดินเพื่ออนาคตนั่นเองครับ...
คุณภาพชีวิตดีที่บ้านฉัน รายการที่จะนำคุณไปสัมผัสกับ อัตลักษณ์ท้องถิ่น ภูมิปัญญาไทย เศรษฐกิจพอเพียง และแนวคิดดีๆ จากบุคคลต้นแบบ ปราชญ์ชาวบ้าน เพื่อเป็นพลังสรรค์สร้าง คุณภาพชีวิตทีดี อย่างยั่งยืน
- ออกอากาศทาง สถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย วิทยุเพื่อการเรียนรู้และเตือนภัย ภาคกลาง AM 1467 KHz ทุก วันพฤหัสบดี เวลา 18.00 น. - 19.00 น. และ
- ออกอากาศทางช่องทาง Live Streaming ผ่าน Facebook Live "คุณภาพชีวิตดีที่บ้านฉัน" ทุก วันพุธ เวลา 19.00 น. - 21.00 น. และ
- สามารถมารับชมย้อนหลังผ่านทาง Youtube ช่อง "คุณภาพชีวิตดีที่บ้านฉัน" ได้อีกช่องทางหนึ่ง...
เพจ & Youtube : รายการคุณภาพชีวิตดีที่บ้านฉัน
เกี่ยวกับเรา : รายการ "คุณภาพชีวิตดีที่บ้านฉัน" เราคือใคร?
ป.ล.
หากบทความนี้มีประโยชน์ ฝากช่วยกันแชร์ บทความนี้ส่งต่อๆ
ออกไปสู่กลุ่มผู้คนวงกว้างให้ได้รับคุณประโยชน์... แบ่งปันความรู้ดีๆ
กันนะครับ หนึ่งความรู้ หนึ่งความคิดดีๆ อาจจะเปลี่ยน ช่วยเหลือ ผู้คน
และสังคมได้นะครับ และที่สำคัญสิ่งเล็กๆ
ที่ท่านทำในวันนี้สามารถเปลี่ยนแปลงโลกนี้ให้ดียิ่งขึ้นได้
ขอขอบคุณทุกท่านจากหัวใจ ไว้ ณ โอกาสนี้นะครับ...
แล้วกลับมาพบกันใหม่ในบทความต่อๆไปนะครับผม ^_^
