"คุณภาพชีวิตดีที่บ้านฉัน" คืนชีพแผ่นดิน ฟื้นชีวิตเกษตรอัตลักษณ์พื้นถิ่น มิติใหม่แห่งความยั่งยืน!
ในโลกที่ความหมายของ "บ้าน" และ "ชีวิต" ถูกตั้งคำถามอีกครั้ง หลายคนอาจต้องกลับคืนสู่รากเหง้าด้วยเหตุผลนานัปการ ทั้งด้านเศรษฐกิจ สุขภาพกาย หรือแม้แต่สุขภาพใจ บางครั้งทางเลือกที่ดูเรียบง่ายอาจกลายเป็นคำตอบที่ยิ่งใหญ่สำหรับสังคมโดยรวม
รายการ "คุณภาพชีวิตดีที่บ้านฉัน" จะพาเราไปสำรวจมิติใหม่แห่งการพัฒนาเกษตรกรรมที่ยั่งยืน "เกษตรอัตลักษณ์พื้นถิ่น" ไม่ใช่แค่การสร้างรายได้ที่มั่นคง แต่ยังเป็นการอนุรักษ์ความหลากหลายทางชีวภาพและวัฒนธรรมของชาติ พร้อมขับเคลื่อนเศรษฐกิจฐานรากได้อย่างแท้จริง!
เกษตรอัตลักษณ์พื้นถิ่น : มากกว่าแค่สินค้าเฉพาะถิ่น
อาจารย์ กำราบ พานทอง ผู้ขับเคลื่อนงานพัฒนาเกษตรกรรมทางเลือกมายาวนานกว่า 30 ปี อธิบายถึง "เกษตรอัตลักษณ์พื้นถิ่น" ว่าไม่ใช่แค่การยกระดับสินค้าเกษตรให้มีลักษณะเฉพาะ แต่ยังครอบคลุมองค์ประกอบสำคัญ 4 ด้าน ได้แก่
1. การยกระดับและพัฒนาเกษตรกรรมยั่งยืน: เป็นแนวทางหนึ่งในการขับเคลื่อนเกษตรกรรมยั่งยืนของประเทศ
2. การฟื้นฟูและสืบทอดภูมิปัญญาท้องถิ่น: ให้ความสำคัญกับการเคารพ รักษา และส่งต่อวิถีชีวิตและภูมิปัญญาดั้งเดิม
3. การสร้างสรรค์นวัตกรรม: พัฒนาผลิตภัณฑ์ใหม่ๆ จากวัตถุดิบและภูมิปัญญาท้องถิ่น
4. การคุ้มครองสิทธิเกษตรกรและชุมชน: โดยเฉพาะการใช้เงื่อนไขทางกฎหมาย เช่น การจดทะเบียนสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ (GI) เพื่อเพิ่มมูลค่าและคุ้มครองความเฉพาะของสินค้า
นอกจากนี้ ยังมีการต่อยอดแนวคิดสู่ "เกษตรอัตลักษณ์วิถีสีเขียว" ซึ่งเน้นการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม การรับมือกับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ และการสร้างความมั่นคงทางอาหาร ผ่านการคุ้มครองสิทธิเกษตรกรและชุมชนอย่างรอบด้าน
ภาคใต้กับการฟื้นคืนชีพพืชพื้นถิ่น : จากทุเรียนเมาสู่กล้วยมหัศจรรย์
อาจารย์กำราบ และทีมงาน ได้เริ่มต้นโครงการนี้มานานกว่า 20 ปี โดยเริ่มจากจังหวัดสงขลาภายใต้แนวคิด "อัตลักษณ์สงขลาสีเขียว" ครอบคลุมผลิตภัณฑ์จาก "เขา ป่า นา เล" กว่า 10 ชุด ก่อนขยายผลสู่จังหวัดสตูล ภายใต้ชื่อ "เครือข่ายเกษตรอัตลักษณ์วิถีสตูลสีเขียว" ซึ่งเน้นผลิตภัณฑ์จาก ควนนารี
ทุเรียนพื้นบ้าน: มรดกทางพันธุกรรมที่ถูกลืม
ทุเรียนพื้นบ้าน ในภาคใต้มีความหลากหลายทางพันธุกรรมสูงมาก ตั้งแต่ทุเรียนป่าไปจนถึงทุเรียนที่ได้รับการคัดเลือกสายพันธุ์ อย่างไรก็ตาม ทุเรียนพื้นบ้านจำนวนมากถูกโค่นทิ้งและแทนที่ด้วยทุเรียนพันธุ์การค้า ทีมงานจึงได้จัดประกวดทุเรียนพื้นบ้านเพื่อกระตุ้นให้เกิดการอนุรักษ์และเห็นคุณค่าของทุเรียนเหล่านี้
เสน่ห์ของทุเรียนพื้นบ้าน
- เป็นพืชหลักใน "สวนสมรม" หรือ "สวนดูซง" ซึ่งเป็นระบบวนเกษตรดั้งเดิมของภาคใต้
- มีอายุยืนยาว กว่า 100 ปี ยังคงให้ผลผลิตที่ดี
- มีรสชาติและกลิ่นที่เป็นเอกลักษณ์ บางชนิดมีกลิ่นหอมแรงแม้ในระยะ 1 เมตร!
- พบทุเรียนแปลกใหม่ เช่น "ทุเรียนรากขา" หรือ "ทุเรียนดอกแดง" ที่มีกลิ่นคล้ายแอลกอฮอล์!
การรักษาความหลากหลายทางพันธุกรรมของทุเรียนพื้นบ้านจึงเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่ง เพื่อความยั่งยืนของระบบนิเวศและการพัฒนาสายพันธุ์ในอนาคต
กล้วย : พืชแห่งชีวิตและความหลากหลาย
นอกจากทุเรียนแล้ว กล้วย ก็เป็นอีกหนึ่งพืชอัตลักษณ์ที่ได้รับการส่งเสริม ภายใต้ "ชมรมรักษ์สวนสมรม" และ "สภาทรัพยากรพันธุกรรมพื้นบ้านภาคใต้" มีการจัดตั้ง "อุทยานกล้วย" เพื่อเป็นแหล่งเรียนรู้ รวบรวม และสืบสานภูมิปัญญาเกี่ยวกับกล้วย
กล้วยถูกแบ่งเป็น 4 ประเภทหลัก
1. กล้วยมงคล : ใช้ในพิธีการและงานมงคลต่างๆ เช่น กล้วยพระราชทาน, กล้วยตานี (สำหรับบายศรี/ขันหมาก), กล้วยพลับพลึง
2. กล้วยอัตลักษณ์พื้นถิ่น : กล้วยที่มีเฉพาะในท้องถิ่นนั้นๆ เช่น กล้วยหอมขี้แมว/ทองขี้แมวหาดใหญ่, กล้วยนมหมี (กะหรี่/เคอรี่ บานาน่า) ที่มีงานวิจัยรองรับว่ามีสารสำคัญสูง เหมาะสำหรับทำแป้งไร้กลิ่นและมีโพแทสเซียมสูง
3. กล้วยแปลกใหม่/หายาก : เช่น กล้วยน้ำว้าทองสัมฤทธิ์, กล้วยน้ำว้าดำ ที่มีราคาสูง, กล้วยศรีนารา, กล้วยตาหล่น (สตูล)
4. กล้วยทั่วไป : เช่น กล้วยหอม, กล้วยน้ำว้า, กล้วยไข่
ข้อมูลทางวิทยาศาสตร์ยืนยันว่ากล้วยหลายชนิดมีประโยชน์ต่อสุขภาพอย่างมาก เช่น กล้วยช้างและกล้วยนมหมีที่มีสารสำคัญสูง
พืชตระกูลหัว : หลักประกันความมั่นคงทางอาหารยามวิกฤต
เพื่อสร้างความมั่นคงทางอาหารในภาวะวิกฤต เช่น น้ำท่วม อาจารย์กำราบ ยังได้เน้นย้ำถึงบทบาทของ พืชตระกูลหัว เช่น มัน (มีกว่า 18 ชนิดในป่าที่ชนเผ่าพื้นเมืองใช้เป็นอาหารหลักมากว่าพันปี), บุก, บอน, สาคู และ กลอย
แม้พืชเหล่านี้บางชนิดจะมีพิษ แต่ภูมิปัญญาชาวบ้านได้สอนวิธีการเตรียมและการบริโภคอย่างปลอดภัย ซึ่งเป็นองค์ความรู้สำคัญที่ควรได้รับการอนุรักษ์และเผยแพร่ เพื่อให้คนไทยสามารถพึ่งพาตนเองด้านอาหารได้ในทุกสถานการณ์
ปกป้องสิทธิ์ ปกป้องพันธุ์พืช : พ.ร.บ. คุ้มครองพันธุ์พืช
สิ่งที่สำคัญอย่างยิ่งที่เกษตรกรและชุมชนควรตระหนักคือ พระราชบัญญัติคุ้มครองพันธุ์พืช พ.ศ. 2542 ซึ่งมีจุดมุ่งหมายในการคุ้มครองพันธุ์พืชพื้นเมืองเฉพาะถิ่น เพื่อให้เจ้าของพันธุ์ (เกษตรกร/ชุมชน) ได้รับผลประโยชน์จากการนำส่วนขยายพันธุ์ไปจำหน่ายเชิงพาณิชย์สูงถึง 20% ของรายได้!
ปัจจุบันมีพันธุ์พืชที่ได้รับการขึ้นทะเบียนคุ้มครองสำเร็จยังไม่ถึง 100 ชนิดทั่วประเทศ ซึ่งถือว่าน้อยมากเมื่อเทียบกับความหลากหลายทางชีวภาพของไทย เกษตรกรสามารถติดต่อสอบถามข้อมูลได้ที่ ศูนย์วิจัยและพัฒนาการเกษตรประจำจังหวัด หรือผ่านเครือข่ายภาคประชาสังคม เช่น ชมรมรักสวนสมรม หรือ สภาทรัพยากรพันธุกรรมพื้นบ้านภาคใต้
- คืนชีพแผ่นดิน : ฟื้นชีวิตเกษตรด้วยอัตลักษณ์พื้นถิ่น ตอน 1 | สวท.ภาคกลาง AM 1467 KHz.
- คืนชีพแผ่นดิน : ฟื้นชีวิตเกษตรด้วยอัตลักษณ์พื้นถิ่น ตอน 2 | สวท.ภาคกลาง AM 1467 KHz.
"คุณภาพชีวิตดีที่บ้านฉัน" จึงไม่ใช่แค่รายการที่นำเสนอเรื่องราวท้องถิ่น แต่เป็นการจุดประกายให้เห็นถึงพลังของภูมิปัญญาไทยและความสำคัญของการอนุรักษ์ เกษตรอัตลักษณ์พื้นถิ่น เพื่อสร้างสรรค์คุณภาพชีวิตที่ดีอย่างยั่งยืนให้กับทุกคน
คุณพร้อมที่จะสัมผัสอัตลักษณ์ท้องถิ่นและร่วมเป็นส่วนหนึ่ง
ในการขับเคลื่อนความยั่งยืนนี้แล้วหรือยัง?
ครูพี่ลี ดลรวี ภัทรกุลพิมล
โปรดิวเซอร์ รายการคุณภาพชีวิตดีที่บ้านฉัน
คุณภาพชีวิตดีที่บ้านฉัน
รายการที่จะนำคุณไปสัมผัสกับ อัตลักษณ์ท้องถิ่น ภูมิปัญญาไทย
เศรษฐกิจพอเพียง และแนวคิดดีๆ จากบุคคลต้นแบบ ปราชญ์ชาวบ้าน
เพื่อเป็นพลังสรรค์สร้าง คุณภาพชีวิตทีดี อย่างยั่งยืน
- ออกอากาศทาง สถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย วิทยุเพื่อการเรียนรู้และเตือนภัย ภาคกลาง AM 1467 KHz ทุก วันพฤหัสบดี เวลา 18.00 น. - 19.00 น. และ
- ออกอากาศทางช่องทาง Live Streaming ผ่าน Facebook Live "คุณภาพชีวิตดีที่บ้านฉัน" ทุก วันพฤหัสบดี เวลา 18.00 น. - 19.00 น. และ
- สามารถมารับชมย้อนหลังผ่านทาง Youtube ช่อง "คุณภาพชีวิตดีที่บ้านฉัน" ได้อีกช่องทางหนึ่ง...
เพจ & Youtube : รายการคุณภาพชีวิตดีที่บ้านฉัน
เกี่ยวกับเรา : รายการ "คุณภาพชีวิตดีที่บ้านฉัน" พวกเราคือใคร?
